Gezond eten, zo clean en onbewerkt mogelijk, doe vooral dit en dat niet. Ik heb het ooit zelf allemaal op het internet gelezen en gehoord, en wil je in deze blog vertellen hoe dat bij mij leidde tot van ‘gewoon gezond eten’ naar verstoord eetgedrag en een verstoorde relatie met voeding. Daarbij wil ik je ook wat informatie geven over orthorexia, een term die wordt gebruikt wanneer gezond eten niet meer gewoon gezond eten is, maar doorslaat in een obsessie met té gezond willen eten.

 

Wat is orthorexia?

De term orthorexia werd door Dr. Steven Bratman in 1996 aan dit fenomeen gegeven. Orthorexia is dus zeker nog ‘jong’, maar het kwam dus al wel een flinke tijd voor de opkomst van social media op. Bij orthorexia is iemand obsessief bezig met extreem gezond eten en veel bewegen. Het gevolg is vaak een eenzijdig voedingspatroon met een tekort aan belangrijke voedingsstoffen en lichamelijke uitputting op fysiek gebied. Op mentaal gebied betekent het een leven met angst voor en stress om ‘slecht’ te eten en te weinig te sporten.

Orthorexia is op dit moment nog geen officiële eetstoornis en niet opgenomen in de DSM-V, het handboek voor psychiatrische stoornissen. Eetstoornissen als anorexia en boulimia vindt je hierin wel terug.  De motivatie achter deze stoornissen is vaak anders dan die bij orthorexia. Mensen die lijden aan anorexia of boulimia willen voornamelijk afvallen en zo dun mogelijk zijn. Mensen met orthorexia zijn vooral geobsedeerd door zo gezond en puur mogelijk (wat dat voor hen dan ook precies inhoudt). Het gaat meer over kwaliteit in plaats van kwantiteit. Gezondheid is vaak de grootste drijfveer maar vaak kom je onderliggende motivaties tegen als behoefte aan controle, dun willen zijn, een groter gevoel van eigenwaarde, voeding gebruiken als een identiteit. Vaak zorgt dit voor een eigen setje regels rondom wat wel en niet te eten. Ondanks dat orthorexia dus niet erkend is als eetstoornis, kan het wel fysieke en mentale problemen opleveren op de lange termijn.

Hoewel orthorexia er dus al was voor we met zijn alle online plaatjes gingen delen van ons eten en leven, heeft social media wel degelijk invloed. Wanneer je scrollt door je feed kom je nog meer dan genoeg #fitspo tegen en allerlei detox recepten. Voor sommige bloggers lijkt het bijna een missie om angst rondom bepaalde voedingsmiddelen te creeeren. Het wordt het allemaal steeds ingewikkelder van en voor sommige van ons blijft het maar zoeken naar wat nu wel of niet goed is. Goed of slecht voor verschillende klachten en ziekten, maar ook goed of slecht vanuit een spiritueel oogpunt.

Nu vraag je je misschien af; wat is mis met gezond willen eten en genoeg willen sporten? Opzich niets. Vanuit mijn professie promoot ik een gezonde leefstijl met voldoende lichaamsbeweging en nutriëntrijk voedsel. Maar bij orthorexia neemt de drang naar gezond eten en sporten zo’n extreme vorm aan dat dit ten koste gaat van de fysieke en vooral mentale gezondheid. Regels over wat wel en niet te eten kunnen leiden tot een eenzijdig voedingspatroon met een tekort aan belangrijke voedingsstoffen. Het verbreken van één van die regels kan flinke consequenties hebben. Denk bijvoorbeeld aan schuldgevoel, stress en angst. Mensen die lijden aan orthorexia zijn om die reden in hun hoofd vaak de hele dag met eten bezig en vermijden bijvoorbeeld sociale gelegenheden waar eten is dat niet aan hun regels voldoet. Wanneer regels toch niet nageleefd worden moet dit vaak ook gecompenseerd worden met extra gezond eten en extra bewegen de volgende dag.

Mijn verhaal rondom een verstoorde relatie met eten en orthorexia

Als je mijn podcast hebt geluisterd of een keer bij mijn masterclass ‘een relaxte relatie met voeding’ bent geweest heb je misschien al wel door gehad dat mijn relatie met voeding niet altijd optimaal is geweest. Toch heb ik hele verhaal nooit helemaal uitgeschreven en met je gedeeld. Met het nieuwe jaar voor de deur vond ik het toch wel tijd om dit eens te doen. Dus hierbij mijn verhaal.

Voeding of mijn gewicht was nooit iets waar ik me echt mee bezig hield. Ik vond sporten leuk en fietste iedere dag 25 km naar de middelbare school. Ik was dus redelijk fit en zat prima in mijn vel. Toen ik op mijn 15e aan de pil ging veranderen mijn lichaam wel, maar ik kon er niet echt mee zitten. Dit alles veranderen toen ik op mijn 18e veel meer op de racefiets ging zitten. Ik at nog steeds alles wat los en vast zat, maar door het vele sporten begon ik gewicht te verliezen en begon mijn lichaam weer flink te veranderen. Ineens begon ik het nu wel belangrijk te vinden hoe ik eruit zag. In 2014 vertrok ik naar Frankrijk om daar in de zomer op een camping te werken. Van het eetritme wat ik thuis had was hier weinig over. In de ochtend stokbrood met nutella, in de middag vanalles uit de frituur en in de avond weer een berg stokbrood. Tussendoor ijsjes, ijsjes, ijsjes, koekjes en heel veel chocolade taart. Ondanks het werken in de horeca en het fietsen in de bergen kwam ik wat aan. Ik was lichter dan voor ik begon met fietsen, maar ineens was ik er nu niet meer oké mee.

Terug thuis had ik moeite weer in het normale eetritme te komen. Ik wilde streng zijn en weer gewoon eten, maar het resultaat was dat ik alleen maar meer koekjes en chocolade in huis haalde. Na een avond Chinees eten zat ik zo vol en voelde ik me zo slecht dat ik besloot dat het anders moest. Ik was de controle kwijt en die wilde ik terug. Ik diagnosticeerde mezelf met een suikerverslaving en moest dus die-hard verder zonder suiker. De volgende dag ging ik op onderzoek en zo ontstond het eerste deel van mijn obsessie voor eten.

Uiteraard voelde ik me daar in het begin goed bij. De suiker ging weg, alle niet volkoren proberen, bewerkte producten in het algemeen en ik ging meer verse groente en fruit eten. Daarbij begon ik lekker typisch met alles lezen wat ik kon vinden en begon ik vanaf toen ook met alles zelf maken. Bergen met recepten printte ik uit zodat ook mijn moeder hierin mee kon doen. Het was leuk, het was nieuw en ik was mega gedisciplineerd om dit door te gaan zetten.

In 2015 vertrok ik naar Australië voor mijn afstudeerstage en om te reizen. Vanaf nu stond ik er voor het eerst ook echt alleen voor. Mijn voedingspatroon werd nog beperkter en ik at iedere dag hetzelfde. Af en toe wisselde dit af met een reep chocolade maar hier kon ik me daarna dan weer zo schuldig over voelen dat ik dat de volgende dag wilde compenseren.

 

Psychologische kwelling

Mijn eetregels werden dus strenger, ik was constant bezig met wat ik waar zou kunnen eten en ik begon ook compensatiedrang te vertonen. Het begon een groot deel van mijn leven over te nemen en dat is waar gewoon gezond leven niet meer zo gewoon en onschuldig is. Het is verstoord gedrag in plaats van goed voor jezelf willen zorgen. En toch had ik het nog niet door, ik had niet door hoeveel impact dit op mijn leven had.

 

Gewicht verliezen en tekorten

Met al die regels en iedere dag hetzelfde eten ontstaat het risico op tekorten in het voedingspatroon. Voor mij betekende dat een ijzer tekort maar ook een te kort aan energie in het algemeen. Ik wilde graag de controle terug, dat lukte en daarmee verloor ik ook gewicht. In de laatste periode in Australië en het eerste half jaar weer thuis woog ik minder dan ooit en hierdoor begonnen mensen zich af te vragen of het wel goed met me ging. Rondom mijn gedrag eerder maakte zich niemand eerder echt zorgen, ik at namelijk wel meer dan de gemiddelde persoon in mijn omgeving. Maar als lange en actieve vrouw was dat voor mij alsnog veel te weinig. Zelf vond ik toen dat ik er goed uit zag. Mensen die iets over mijn gewicht zeiden waren vooral jaloers op mijn discipline dacht ik toen. Als ik nu foto’s van mezelf uit die tijd terug zie kan ik me daar niet meer in vinden. Naast vetmassa had ik ook geen spiermassa meer over.

 

Fysieke problemen

Dit alles zorgde ook voor fysieke problemen. Niet heel lang voor ik naar Australië was vertrokken was ik gestopt met de pil en overgaan op een koperspiraaltje. Mijn menstruatie bleek echter niet meer terug te komen en kwam ook niet terug in de jaren daarna toen ik bleef doen wat ik deed. Daarbij had ik het altijd steenkoud, was ik vaak duizelig en viel ik zelfs een aantal keer flauw tijdens de dagen op mijn benen op stage.

 

Hoe ik afscheid nam van mijn gedrag en gedachten

Wanneer je zelf nog niet bewust bent van je probleem, ga je er ook nog niets aan aanpassen. En wellicht weet je bij jezelf wel dat er iets niet goed gaat, maar wil je het nog niet erkennen. Ik werd gedwongen geconfronteerd met mijn gedrag toen ik in 2017 betrokken raakte bij een auto ongeluk. Tijdens het wachten voor een stoplicht knalde een andere auto zo pots boem op me. Ik kwam er redelijk goed vanaf maar hield wel lang last van mijn rug en kon niet sporten. Vanuit de alles of niets mindset kwam ik op het punt dat ik alles maar ging eten. Ellendig zat ik iedere avond op de bank met een zak chips, pak koekjes of reep chocolade. Hierdoor voelde ik mezelf alles behalve beter, maar door de rust en het opheffen van mijn energie tekort kwam mijn menstruatie na anderhalve maand terug.

Mijn lichaam kon nog moeilijk wennen aan de terugkeer van die hormonen en in de tijd die volgende wilde ik vooral weer heel graag de controle terug. De grote hoeveelheid trainen en de stress daarom en rondom de rest van mijn dagelijks leven zorgde voor hele hevige PMS klachten. Hier bleek niet echt een medische oplossing voor, het was mijn leefstijl die ik zou moeten gaan aanpassen. En zoektocht volgde en uiteindelijk vond ik ook mezelf weer. Ik ging weer naar mijn lichaam luisteren, sloot vrede met eten, ging sporten voor mijn plezier en vond een balans terug. Dat ging uiteraard niet vanzelf. Jezelf opnieuw programmeren kost tijd, heel veel tijd en de kans is groot dat je het ook niet helemaal alleen kunt. Iemand die je regelmatig een spiegel voorhoudt helpt enorm.

Ik ben enorm dankbaar dat het me is gelukt te komen waar ik nu ben. Mijn mindset is compleet veranderd en ik voel inmiddels eigenlijk helemaal geen moeilijke momenten meer.

Hoe is jouw relatie met eten?

Er is geen bewezen tool om dit vast te stellen. Maar je zou jezelf wel een aantal vragen kunnen stellen:

• Zie je voeding als ‘goed’ of ‘slecht’?
• Denk je meer dan 3 uur per dag aan eten?
• Als je eet volgens je regels, voel je je dan in control?
• Voel je je schuldig na het eten van iets minder voedzaams?
• Ben je strenger voor jezelf geworden?
• Is de kwaliteit van je leven achteruit gegaan nu de kwaliteit van je voedingspatroon is verbeterd?
• Krijgt je zelfvertrouwen een boost door gezond eten?
• Kijk je neer op mensen die niet zo eten als jij?
• Skip je voedsel waar je eerst juist van genoot?
• Kun je minder genieten van eten buiten de deur of vermijd je dit?
• Ben je bezig met calorieën?
• Bepaalt de weegschaal jouw geluk en waarde?
• Compenseer je door minder te eten of meer te sporten?

Als je twee of meer van deze vragen met ‘ja’ beantwoord dan kan het zijn dat jouw relatie met voeding verstoord is. Zorg dat je hiermee niet blijft lopen maar hulp gaat zoeken. In mijn 1-op-1 coachingsprogramma Een vliegende start help ik regelmatig mensen de balans terug te vinden.

Hoe is het met jouw relatie met eten? Heb je nog vragen? Stel ze gerust hieronder in de comments!